Uganda: Rhaglen Coed Mbale

Mbale, Uganda

Mae datgoedwigo ym Mbale yn achosi tywydd anrhagweladwy a safonau byw sy'n dirywio. Er mwyn mynd i'r afael â'r mater hwn, mae Rhaglen Plannu Coed Mbale yn plannu miliynau o goed bob blwyddyn, ac yn darparu cyfleoedd bywoliaeth gynaliadwy i'r gymuned.

Cyfrannwch at y prosiect hwn

Three women in green polo tops picking seedlings from a nursery

Y her

Mae gan Uganda un o’r cyfraddau uchaf o golli coedwigoedd yn y byd. Rhwng 2001 a 2020, collodd y wlad 918,000 hectar o orchudd coed – gostyngiad o 12%. Ar sail tueddiadau cyfredol, mae perygl i’r wlad golli ei gorchudd coedwig cyfan erbyn 2040.

Er mwyn mynd i’r afael â’r broblem hon, mae Rhaglen Plannu Coed Mbale, sydd wedi’i lleoli yn rhanbarth Mount Elgon yn Nwyrain Uganda, yn cefnogi ffermwyr lleol i dyfu coed ac yn hyrwyddo bywoliaeth gynaliadwy.

Mae Mbale yn ardal fryniog fawr sydd wedi cael ei datgoedwigo’n drwm, yn bennaf oherwydd ehangu amaethyddiaeth; galw cynyddol am goed tanwydd a siarcol; a mesurau diogelu cyfreithiol gwan a gorfodi cyfreithiau diogelu coedwigoedd.

Mae’r tywydd y gellir ei ragweld unwaith wedi dod yn afreolaidd, ac mae’r priddoedd lleol sydd ddim yn sefydlog rhagor oherwydd bod llai o goed a glaw trwm, yn achosi llifogydd a thirlithriadau. Mae tirlithriadau wedi arwain at golli cartrefi, ysgolion, da byw ac weithiau, maen nhw’n costio bywydau.

Fideo

Am y rhaglen Coed Mbale

An aerial view of trees than have been planted in Mbale

Yr ateb

Mae Rhaglen Plannu Coed Mbale yn cefnogi’r gymuned leol i blannu, meithrin a gwarchod 50 miliwn o goed erbyn 2030. Bydd y coed hyn yn:

Cefnogi’r gymuned i liniaru ac addasu i effeithiau newid yn yr hinsawdd.
Mynd i’r afael â sbardunwyr datgoedwigo.
Darparu cyfleoedd bywoliaethau lleol a chynaliadwy i’r gymuned leol.
Diogelu a gwella bioamrywiaeth.

Mae’r prosiect yn gweithio gyda dau partner gweithredu lleol i ddosbarthu dros 3 miliwn o goed sydd yn cael eu tyfu mewn meithrinfeydd bob blwyddyn i ffermwyr tyddyn lleol, cydweithfeydd amaethyddol, teuluoedd, eglwysi ac ysgolion, yn rhad ac am ddim.

Mae cydraddoldeb rhywiol a hyrwyddo menywod mewn arweinyddiaeth yn rhedeg ar draws yr holl weithgareddau o fewn y prosiect. Mae nifer y meithrinfeydd coed sydd yn cael eu rhedeg gan fenywod wedi cynyddu, ac mae’r rhaglen wedi cefnogi grwpiau menywod mewn gweithgareddau fel cadw gwenyn.

Mae’r rhaglen yn darparu cyflogaeth uniongyrchol i 116 o weithwyr. Mae’r rolau’n cynnwys gweithredwyr gwelyau meithrinfeydd, clercod data a hwyluswyr cymunedol. Mae’r rolau hyn yn cefnogi’r gwaith o gyflwyno’r rhaglen, gan gynnwys cynyddu cyrhaeddiad pobl sy’n ymwybodol o’r eginblanhigion am ddim, ac sy’n eu derbyn.

Ers cael ei sefydlu, mae Rhaglen Plannu Coed Mbale wedi plannu bron i 25 miliwn o goed ac wedi cyflwyno manteision amgylcheddol a chymdeithasol pwysig i’r gymuned leol, a chyfrannu at ymdrechion byd-eang i fynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd.

Mae llawer o’r coed sydd yn cael eu plannu yn rhan o Gynllun Plant! Llywodraeth Cymru! sy’n dathlu genedigaeth pob plentyn sy’n cael ei eni neu ei fabwysiadu yng Nghymru drwy blannu dwy goeden. Un mewn coetir newydd yng Nghymru, a’r llall ym Mbale.

Golosg a datgoedwigo

Yr hyn sy’n allweddol i ddyluniad y rhaglen hon yw deall a mynd i’r afael â’r ffactorau sy’n sbarduno datgoedwigo. Mae hyn yn cynnwys cynhyrchu siarcol sy’n achosi datgoedwigo ac sy’n cael ei waethygu gan ddiffyg cyfleoedd cyflogaeth.

Mae effeithiau a mentrau i fynd i’r afael â hyn yn cynnwys:

Tyfu coed mewn ffordd gynaliadwy i ddarparu coed tanwydd.
Gosod stofiau rhad ar danwydd ar gyfer aelodau’r gymuned sy’n rhedeg yn fwy effeithlon, a lleihau faint o goed tân sydd eu hangen i goginio.
Meithrin coed sy’n cynnig nifer o fanteision, fel coed ffrwythau sy’n darparu maeth ac incwm; coed sydd ag eiddo meddyginiaethol, fel neem; neu goed sy’n rhoi cysgod i gnydau fel planhigion coffi ar ffermydd.
Cefnogi opsiynau bywoliaeth gynaliadwy eraill.

Mae’r gymuned wedi cael ei hyfforddi ar bynciau perthnasol, gan gynnwys sut i feithrin coed, arferion ffermio cynaliadwy, amaeth-goedwigaeth a ble i blannu coed i sicrhau’r canlyniad gorau. Mae’r rhain yn aml yn cael eu cynnal fel sesiynau rhannu gwybodaeth dan arweiniad cymheiriaid.

A woman in a blue dress smiling in front of her Lorena stove

Jennipher’s Coffi

Mae’r brand coffi Jenipher’s Coffi yn ddatblygiad cyffrous sydd wedi cryfhau’r cysylltiadau rhwng Cymru ac Uganda.

Mae’r coffi organig hwn, sydd wedi’i ardystio’n goffi masnach deg, yn cael ei dyfu ym mryniau Mount Elgon gan gydweithfa ffermwr coffi o’r enw MEACCE. Mae MEACCE, sydd hefyd yn un o bedwar partner gweithredu Rhaglen Plannu Coed Mbale, yn helpu i ddosbarthu a thyfu planhigion coed sy’n darparu cysgod ac amddiffyniad rhag tywydd eithafol yn y pen draw, ac sy’n cynyddu ansawdd a chynnyrch coffi.

Mae partneriaid yng Nghymru ac Uganda wedi bod yn gweithio gyda’i gilydd i ddod â’r coffi blasus i Gymru, a gellir ei brynu ar-lein neu mewn siopau Masnach Deg ar draws y wlad.

Lleoliadau plannu coed Mbale

Dysgwch fwy am ble mae coed yn cael eu tyfu ym Mbale ar y map isod a’r wefan newydd hon.

Prosiectau partner

Mae Mount Elgon Tree Growing Enterprise (METGE ) yn goruchwylio gweithrediad y prosiect yn Mbale. Maent yn gweithio gyda dau corff anllywodraethol lleol. Y partneriaid hyn yw MEACCE (Mount Elgon Agroforestry Communities Cooperative Enterprise) a Bungokho Rural Development Centre.