Periw: Sicrhau tiriogaeth Wampís

Yr Amazon Periw

Mae coedwig y Wampís yn yr Amazon ym Mheriw yn hanfodol i'r frwydr fyd-eang yn erbyn newid yn yr hinsawdd. Mae'r prosiect hwn yn cefnogi'r Wampís i fonitro’r newid yn y defnydd o’r tir, herio gweithgareddau anghyfreithlon, a chryfhau llais y gymuned.

General views of the native community of Soledad. The Wampis live between the forest and the farm, respecting the biodiversity balance of the place.

Cyfrannwch at y prosiect hwn

Portrait and detail of Roberto Gonzales, a traditional Wampis healer and member of GTANW. Roberto holds and observes the Yankun flower and fruit, a staple food for the wild birds of the forest.

Y her

Mae’r Amazon ym Mheriw yn gartref i fwy na 51 o grwpiau brodorol, sy’n cynnwys y Wampís, sydd wedi datblygu ffordd o fyw sydd wedi’i gysylltu’n llwyr â’r tir.

Mae tiriogaeth y Wampís yn rhychwantu bron i 1.4 miliwn hectar, ac mae’n fan poblogaidd byd-enwog ar gyfer bioamrywiaeth. Mae coedwigoedd y Wampís yn cyfrannu’n sylweddol at liniaru newid yn yr hinsawdd ym Mheriw ac yn rhyngwladol. Mewn dwy flynedd yn unig, amcangyfrifir bod tiriogaeth y Wampís yn amsugno’r un faint o garbon â thargedau lleihau carbon 10 mlynedd cyfan Periw.

Nid yw Llywodraeth Periw wedi cydnabod y cyfan o diriogaeth y Wampís yn gyfreithiol eto, sy’n ei gwneud yn anos i’r gymuned ddiogelu eu coedwigoedd hynafol. Maen nhw’n profi tresmasu o ddiwydiannau echdynnol, sy’n cynnwys torri coed yn anghyfreithlon, mwyngloddio aur, ac ecsbloetio olew a nwy, yn ogystal â’r bygythiad o adeiladu argae mawr a phriffordd.

Yr ateb

Yn seiliedig ar weledigaeth y Wampís ar gyfer eu tiriogaeth a’u dyfodol, nod y prosiect hwn yw diogelu eu coedwigoedd drwy hyrwyddo llywodraethu brodorol cryf, a sicrhau cymunedau teg a gwydn drwy ehangu bywoliaethau dan arweiniad y gymuned

Gyda chefnogaeth gan bartneriaid, bydd y Wampís yn gwneud y canlynol hefyd:

Monitro’r newid yn y defnydd o’r tir, achosion o dorri coed a chloddio anghyfreithlon, a cholli coedwigoedd, a fydd yn cryfhau’r gwaith o reoli a diogelu eu coedwigoedd traddodiadol.
Cryfhau eu llywodraeth diriogaethol annibynnol eu hunain, a dod â phobl at ei gilydd mewn cymunedau, i wneud penderfyniadau.
Cael cefnogaeth i eirioli ac ymgyrchu’n lleol, yn genedlaethol ac yn rhyngwladol, i gael cydnabyddiaeth a diogelu eu tiriogaeth.

Yn ystadegol, mae coedwigoedd sy’n cael eu meddiannu a’u rheoli gan Bobl Frodorol yn gweld cyfraddau îs o ddatgoedwigo. Felly, mae grymuso cymunedau fel y Wampís yn hanfodol i gadw bioamrywiaeth a diogelu’r hinsawdd yn fyd-eang.

Members of different communities of the Wampis Nation mapping the traditional use of territory along the meandering Morona river. While the communities have parts of their land rights recognized by Peruvian legislation, this does not cover the entire extension of ancestral use (including foraging, hunting and vision seeking). The jurisprudence of the Inter-American Court of Human Rights protects the right of indigenous peoples to own and manage their territories, as defined by ancestral use.

Ffeithiau am diriogaeth y Wampís

Mae ardal o goedwig law ddwywaith maint Singapore wedi cael ei dinistrio yn yr Amazon ym Mheriw bob blwyddyn.
Mae rheoli eu tir yn ofalus ar draws cenedlaethau wedi arwain at gyfradd datgoedwigo isel iawn, gyda coedwigoedd yn cael eu colli mewn llai nag 2% o'u tiriogaeth.
Mae mwy na dwy ran o dair o diriogaeth y Wampís yn dal heb gael eu diogelu'n gyfreithiol, gan nad yw Gwladwriaeth Periw wedi rhoi teitl cyfunol i'w holl diriogaeth hynafol. Mae hyn yn gwneud eu coedwigoedd yn agored i lawer o fygythiadau
Mae coedwigoedd y Wampís yn storio 145 miliwn tunnell o garbon. Dyma 600% o darged presennol Periw fel rhan o Gytundeb Hinsawdd Paris

Partner prosiect

Mae Forest Peoples Programme (FPP) wedi’i lleoli yn y DU ond yn gweithio gyda chymunedau sy’n byw mewn coedwigoedd ledled y byd, gan eu cefnogi i hyrwyddo gweledigaeth amgen o sut y dylid rheoli a rheoli coedwigoedd, yn seiliedig ar barch at hawliau’r bobl sy’n eu hadnabod gorau.

Dysgwch fwy

Mae GTANW (Llywodraeth Diriogaethol Ymreolaethol Cenedl y Wampís), yn cynrychioli Cenedl y Wampís, ac fe’i sefydlwyd yn 2015, gan ffurfio llywodraeth ymreolaethol frodorol gyntaf Periw. Maen nhw’n cefnogi cynllun bywyd y Wampís i gyflawni egwyddorion Tarimat Pujut – byw’n dda yn heddychlon a chytûn.

Dysgwch fwy