Gweithio gyda'n partner:
Mae coedwig y Wampís yn yr Amazon ym Mheriw yn hanfodol i’r frwydr fyd-eang yn erbyn newid yn yr hinsawdd. Fodd bynnag, mae diwydiannau echdynnol, drwy economïau anghyfreithlon a hyd yn oed cyfreithiol, yn gweithredu heb Ganiatâd Am Ddim, Blaenorol a Gwybodus mewn tiriogaethau brodorol sy’n achosi datgoedwigo. Mae’r prosiect hwn yn cefnogi’r Wampís i fonitro’r newid yn y defnydd o’r tir, herio gweithgareddau anghyfreithlon, a chryfhau llais y gymuned.
Yr Her
Mae’r Amazon ym Mheriw yn gartref i fwy na 51 o grwpiau brodorol, sy’n cynnwys y Wampís, sydd wedi datblygu ffordd o fyw sydd wedi’i gysylltu’n llwyr â’r tir.
Mae tiriogaeth y Wampís yn rhychwantu bron i 1.4 miliwn hectar, ac mae’n fan poblogaidd byd-enwog ar gyfer bioamrywiaeth. Mae coedwigoedd y Wampís yn cyfrannu’n sylweddol at liniaru newid yn yr hinsawdd ym Mheriw ac yn rhyngwladol. Mewn dwy flynedd yn unig, amcangyfrifir bod tiriogaeth y Wampís yn amsugno’r un faint o garbon â thargedau lleihau carbon 10 mlynedd cyfan Periw.
Nid yw Llywodraeth Periw wedi cydnabod y cyfan o diriogaeth y Wampís yn gyfreithiol eto, sy’n ei gwneud yn anos i’r gymuned ddiogelu eu coedwigoedd hynafol. Maen nhw’n profi tresmasu o ddiwydiannau echdynnol, sy’n cynnwys torri coed yn anghyfreithlon, mwyngloddio aur, ac ecsbloetio olew a nwy, yn ogystal â’r bygythiad o adeiladu argae mawr a phriffordd.
Mae COVID-19 yn peri bygythiad uniongyrchol i iechyd cymunedau y Wampís hefyd. Ar ben hynny, mae’r pandemig wedi arwain at wladwriaeth Periw yn llacio cyfreithiau cymdeithasol-amgylcheddol a fyddai fel arall, yn diogelu’r Wampís a’u tiriogaeth.
Nodau'r Prosiect
Yn seiliedig ar weledigaeth y Wampís ar gyfer eu tiriogaeth a’u dyfodol, nod y prosiect hwn yw diogelu eu coedwigoedd drwy hyrwyddo llywodraethu brodorol cryf, a sicrhau cymunedau teg a gwydn drwy ehangu bywoliaethau dan arweiniad y gymuned
Gyda chefnogaeth gan bartneriaid, bydd y Wampís yn gwneud y canlynol hefyd:
- Monitro’r newid yn y defnydd o’r tir, achosion o dorri coed a chloddio anghyfreithlon, a cholli coedwigoedd, a fydd yn cryfhau’r gwaith o reoli a diogelu eu coedwigoedd traddodiadol.
- Cryfhau eu llywodraeth diriogaethol annibynnol eu hunain, a dod â phobl at ei gilydd mewn cymunedau, i wneud penderfyniadau.
- Cael cefnogaeth i eirioli ac ymgyrchu’n lleol, yn genedlaethol ac yn rhyngwladol, i gael cydnabyddiaeth a diogelu eu tiriogaeth.
Yn ystadegol, mae coedwigoedd sy’n cael eu meddiannu a’u rheoli gan Bobl Frodorol yn gweld cyfraddau îs o ddatgoedwigo. Felly, mae grymuso cymunedau fel y Wampís yn hanfodol i gadw bioamrywiaeth a diogelu’r hinsawdd yn fyd-eang.
Straeon
Newyddion Cysylltiedig
Article: Historic legal victory for Awajun and Wampis peoples. Source: Forest Peoples Programme. 22/08/2018
Music: Los Bosquesinos (People of the Forest) by AboutFace. Source: Soundcloud. 15/08/2018
Article: 5 Ways Indigenous Groups Are Fighting Back Against Land Seizures. Source: Eco-Watch. 21/06/2018
Press release: Protecting an Area of the Amazon the Size of Wales. Source: Size of Wales. 22/08/2016
Video: Peru indigenous Awajuns, Wampis fighting for their lives. Source: Ore IWGIA. 05/05/2010
Fideo
- Mae ardal o goedwig law ddwywaith maint Singapore wedi cael ei dinistrio yn yr Amazon ym Mheriw bob blwyddyn.
- Mae rheoli eu tir yn ofalus ar draws cenedlaethau wedi arwain at gyfradd datgoedwigo isel iawn, gyda coedwigoedd yn cael eu colli mewn llai nag 1% o’u tiriogaeth.
- Mae mwy na dwy ran o dair o diriogaeth y Wampís yn dal heb gael eu diogelu’n gyfreithiol, gan nad yw Gwladwriaeth Periw wedi rhoi teitl cyfunol i’w holl diriogaeth hynafol. Mae hyn yn gwneud eu coedwigoedd yn agored i lawer o fygythiadau
- Mae coedwigoedd y Wampís yn storio 145 miliwn tunnell o garbon. Dyma 600% o darged presennol Periw fel rhan o Gytundeb Hinsawdd Paris
Ynglŷn â'r partner
Forest Peoples Programme (FPP) are based in the UK but work with forest-dwelling communities across the globe, supporting them to promote an alternative vision of how forests should be managed and controlled, based on respect for the rights of the peoples who know them best.
This project benefits from the support of the Prince Albert of Monaco II Foundation – www.fpa2.org