Nod cyffredinol y prosiect hwn ydy cefnogi’r boblogaeth Ogiek i sicrhau hawliau cyfreithiol dros eu tiroedd, a chryfhau trafodaethau rhwng y boblogaeth Ogiek a chyrff allanol, gan gynnwys asiantaethau cadwraeth a’r llywodraeth leol.
Dyma’r nodau penodol:

• Hyfforddi mwy o sgowtiaid cymunedol, a rhoi’r offer priodol iddynt i allu gweithredu is-ddeddfau cynaliadwyedd y boblogaeth Ogiek a herio’r rheiny sy’n ymwneud â dinistrio coedwigoedd.
• Datblygu canolfan adnoddau cymunedol, a chynhyrchu deunyddiau addysgu i sicrhau bod gwybodaeth frodorol hanfodol yn cael ei throsglwyddo yn bennaf i’w cenhedlaeth nesaf ond hefyd, i eraill.
• Datblygu strwythurau ymgysylltu rhwng y gymuned ac eraill, gan gynnwys asiantaethau cadwraeth a llywodraeth leol (Sir), sy’n cael eu llywio gan ymchwil gymunedol barhaus i mewn i ysgogwyr datgoedwigo ac i weithgareddau cynhaliaeth posibl eraill ar gyfer cymunedau coedwigoedd cyfagos sydd ddim yn rhan o’r boblogaeth Ogiek.

Mae’r prosiect hwn yn ymwneud yn uniongyrchol ag anghenion y boblogaeth Ogiek i ddiogelu eu hawliau dros eu tir. Mae hyn wedi cynnwys:

• Hyfforddi’r boblogaeth Ogiek mewn mapio GPS ac mewn darparu offer casglu tystiolaeth i fapio a monitro gweithgareddau pobl o’r tu allan sydd wedi bod yn gyrru’r gwaith o ddinistrio coedwigoedd. Mae hyn wedi golygu bod pobl ifanc sydd wedi derbyn yr hyfforddiant yn dysgu sgiliau newydd a’u bod nhw nawr, yn gallu aros yn y cymunedau a helpu i ofalu am eu tiroedd hynafol, yn hytrach na symud i’r dref i chwilio am waith.
• Defnyddio’r data hwn i lywio trafodaethau’r gymuned gyda’r Comisiwn Tir Cenedlaethol, Gwasanaeth Coedwig Kenya (KFS), Gwasanaeth Bywyd Gwyllt Kenya (KWS) a ffigurau gwleidyddol pwysig eraill, gan gynnwys Llywodraeth Sir Bungoma. Bydd hyn nid yn unig yn cael yr effaith uniongyrchol o helpu i ddiogelu’r coedwigoedd a’r ffawna, ond bydd yn helpu i barhau i feithrin perthnasau da gyda’r asiantaethau cadwraeth ac awdurdodau lleol hefyd, er gwaethaf diffyg cydnabyddiaeth y Llywodraeth genedlaethol dros hawliau tir y gymuned.
• Defnyddio’r ymchwil a’r data i alluogi’r gymuned i ddarparu dewisiadau amgen ar gyfer cymunedau cyfagos, fel eu bod yn gweld y goedwig fel adnodd cynaliadwy i’w diogelu, yn hytrach nag un i’w diysbyddu a’i hecsbloetio i bwynt dinistrio.
• Cynhyrchu deunyddiau addysgu ac adeiladu canolfan adnoddau cymunedol i ddiogelu eu gwybodaeth draddodiadol. Bydd y ganolfan adnoddau’n cynnwys dogfennu a rhannu gwybodaeth frodorol gyda phlant a’r rheiny y tu allan i’r gymuned. Mae dogfennu, gwerthfawrogi a chadw’r wybodaeth ynghylch sut i ddefnyddio’r tiroedd a’r adnoddau yn gynaliadwy, yn allweddol i’r cymunedau fedru sicrhau defnydd cynaliadwy parhaus o’r coedwigoedd.

Mae tua 5,000 o bobl yn rhan o’r boblogaeth Ogiek. Mae eu tiriogaeth yn gorchuddio ardal o 178,000 hectar o gynefin tebyg i goedwig a rhostir. Maen nhw’n byw 3,500m uwchlaw lefel y môr ar Fynydd Chepkitale, sy’n rhan o Fynydd Elgon, ac maen nhw’n adnabyddus am eu hamrywiaeth ragorol o blanhigion, y mae llawer ohonynt yn endemig i’r llethrau hyn. Mae’n gweithredu fel ‘tŵr dŵr’ hefyd ar gyfer aneddiadau’r rhanbarth islaw’r bryniau.

Mae tua 240 o rywogaethau o adar, mamaliaid mwy, pryfed ac ymlusgiaid yn rhan o ecosystem Mynydd Elgon, ac mae arolwg gan yr Undeb Rhyngwladol dros Gadwraeth Natur (IUCN) wedi darganfod bod 22 o famaliaid, 2 bryf a 13 o rywogaethau o adar sy’n byw ym Mynydd Elgon yn cael eu hystyried dan fygythiad ar draws y byd.
Mae ymchwil wedi dangos bod eliffantod yn treulio dros 80% o’u hamser ar dir y boblogaeth Ogiek, oherwydd eu bod yn teimlo’n fwy diogel yma o’i gymharu â’r Parc Cenedlaethol cyfagos, lle mae’r holl boblogaeth Ogiek wedi cael eu troi allan yn orfodol a lle mae potswyr, i bob diben, yn gallu symud yn gymharol rydd yno. Mae staff Gwasanaeth Bywyd Gwyllt Kenya (KWS) wedi dweud “os ydy’r boblogaeth Ogiek yn cael ei throi allan, gallwch chi fwy neu lai ddweud hwyl fawr wrth yr eliffantod”.