DRC: Cymunedau sy’n cefnogi gorillas a choedwigoedd

Yr Her

Mae’r coedwigoedd trofannol yng Ngogledd-ddwyrain y Congo yn gartref i niferoedd anhygoel o fflora a ffawna, gan gynnwys nifer o rywogaethau endemig, fel y gorila Grauer, Bosman’s potto a’r Paun Congolaidd. Mae’r coedwigoedd helaeth hyn yn gartref hefyd i ryw 40 miliwn o bobl.

Fodd bynnag, mae tlodi eithafol eang – gyda’r rhan fwyaf o bobl yn byw ar lai na $1 y dydd – wedi arwain at gyfleoedd bywoliaeth cyfyngedig a dim llawer o gapasiti i bobl ddiogelu eu hadnoddau naturiol. Mae nifer o fygythiadau gan gymunedau sy’n byw yn y goedwig, fel ehangu amaethyddol, arferion amaethyddol gwael a phori anifeiliaid, yn rhoi pwysau cynyddol ar y coedwigoedd gwerthfawr hyn. Yn yr un modd, mae’r arfer amaethyddol cyffredin, o’r enw ‘slash and burn’, sy’n cael ei ddilyn gan gylchdroadau cnydau gwael, yn arwain at ddinistrio coed ymhellach i greu hyd yn oed mwy o gaeau.
Mae tresmasiadau allanol i’r coedwigoedd yn sgîl gweithgareddau fel mwyngloddio a thorri coed at ddibenion masnachol, a mwy o fasnachu anghynaladwy mewn cynhyrchion adnoddau naturiol, yn profi’n niweidiol iawn hefyd.
Mae’n bwysig iawn ceisio lleihau datgoedwigo:
i helpu i atal swm mawr o allyriadau nwyon tŷ gwydr rhag cael eu rhyddhau, a fyddai’n effeithio’n fawr ar newid yn yr hinsawdd ar lefel byd-eang; ac
at ddiben cadwraeth cynefinoedd, er lles y nifer o rywogaethau o blanhigion, anifeiliaid a phobl sy’n byw ynddynt ac sy’n dibynnu ar y goedwig.

Kahuzi-Biega National Park Grauer's or eastern lowland gorilla (Gorilla beringei graueri)

Nodau'r Prosiect

Nod cyffredinol y prosiect hwn ydy sefydlu dwy warchodfa dan arweiniad y gymuned, sef REGOLU (Réserve de Gorilles de Lubutu) a REGOMUKI (Réserve de Gorilles de Mukingiti & Kingombe), i weithredu fel unedau cadwraeth sy’n lleihau datgoedwigo, poetsio ac sy’n cefnogi datblygu bywoliaethau cynaliadwy i rymuso’r cymunedau sydd yn byw o fewn y gwarchodfeydd hyn.
Dyma rywfaint o brosiectau penodol:
Cefnogi newid mewn ymddygiad a datblygu bywoliaethau cynaliadwy er budd y cymunedau lleol sy’n dibynnu ar y goedwig, a sicrhau bod cymunedau cyfan yn cymryd rhan mewn cadwraeth coedwigoedd ac yn sgîl hynny, lleihau datgoedwigo.
Hyfforddi a chyfarparu timau cymunedol i fedru cynnal gweithgareddau biofonitro yn effeithiol i ddiogelu’r goedwig a’i fioamrywiaeth
Defnyddio’r timau Gwarchodfeydd Cymunedol (pum person yr un) bob mis i ddiogelu’r goedwig rhag gweithgarwch anghyfreithlon trwy fwy o gapasiti i batrolio a gorfodi’r gyfraith.

Sut mae'n gweithio

Mae cynnydd y prosiect hwn hyd yma wedi bod mewn ymateb uniongyrchol i ofynion y gymuned i’w hunanrymuso nhw ac i wella eu dyfodol. Cynhelir cyfarfodydd cymunedol rheolaidd gyda phobl leol i’w hannog nhw i nodi eu hanghenion a’r bywoliaethau cynaliadwy posibl y gallant ddibynnu arnynt fel ffynhonnell o ddatblygiad economaidd-gymdeithasol.

Mae’r rhain yn cynnwys gweithgareddau fel:

Arferion agro-goedwigaeth ac amaethyddol, lle mae ffermwyr yn cael eu hysbysu’n well o dechnegau amaethyddol cynaliadwy fel cylchdroi cnydau a defnyddio gwrtaith organig ac yn sgîl hynny, gwella cynnyrch cnydau a ffrwythlondeb pridd yn sylweddol. Mae hyn yn galluogi caeau i fedru cynhyrchu cnydau am gyfnod mwy, ac yn lleihau’r angen i dorri mwy o gaeau o ardal y goedwig.
Creu crefftau sy’n defnyddio deunyddiau cynaliadwy a ddarganfuwyd yn lleol.
Cynnal cyfarfodydd rheolaidd i sicrhau bod pobl leol yn deall y deddfau ynghylch pysgota, hela a daliadaeth tir o gwmpas y coedwigoedd yn llawn. Ar hyn o bryd, does dim llawer o ymwybyddiaeth o gwbl, sy’n cael ei wneud yn waeth gan brosesau cymhleth, llywodraethol. Yn yr un modd, mae’n gyfle i godi ymwybyddiaeth am fygythiadau i’r coedwigoedd ac am effeithiau newid yn yr hinsawdd ymhlith y cymunedau.
Mae cynllun microgredyd wedi cael ei dreialu gyda 40 o fuddiolwyr (39 o ferched ac 1 dyn). Maen nhw wedi cael benthyciad o $100 yr un (gyda chyfradd llog o 5%) a hyfforddiant i weithredu gweithgareddau bywoliaethau cynaliadwy. Mae’r galw am y cynllun hwn yn cynyddu.
Gosod dros 400 o stofiau effeithlonrwydd ynni sy’n defnyddio llai o bren o’i gymharu â stofiau traddodiadol. Yn yr un modd, mae’r stofiau hyn yn helpu i wella iechyd aelodau’r gymuned, yn enwedig menywod a phlant, oherwydd y gostyngiad mewn mygdarthau gwenwynig, a llai o amser yn cael ei dreulio’n casglu coed tân yn y goedwig.
Hyfforddi 41 o dimau patrolio biofonitro i sefydlu a rhedeg y gwarchodfeydd hyn, a darparu’r offer angenrheidiol i ddarparu gweithgareddau biofonitro effeithiol, cyson a pharhaus. Mae’r timau patrolio hyn wedi bod yn llwyddiannus iawn yn barod wrth ddiogelu’r coedwigoedd a’u bioamrywiaeth: maen nhw wedi datgymalu 1,612 o faglau, dinistrio 129 o wersylloedd anghyfreithlon a 100 o dai ysmygu mewn blwyddyn. Maen nhw’n monitro 15 o grwpiau’r gorila Grauer hefyd. Yn yr un modd, mae’r unigolion hyn yn elwa o ffynhonnell o incwm a mwy o wybodaeth drwy sgiliau.

Lle a Phobl

Mae gan y rhanbarth helaeth hwn o goedwig yng ngogledd-ddwyrain Basn y Congo amrywiaeth eang anarferol o gynefinoedd (bytholwyrdd / mynyddog / coedwig rhannol fytholwyrdd, coedwig glaw yr iseldir, safanau a chorsydd) a gyda mwy na 10,000 o rywogaethau o blanhigion, maen nhw’n arwyddocaol iawn i’r hinsawdd ar draws y byd.

Maen nhw’n storio tua 17 biliwn o dunelli metrig o garbon – tua 8% o gyfanswm coedwig y ddaear o garbon.

Mae’r coedwigoedd yn gartref i ryw 40 miliwn o bobl sy’n dibynnu arnynt am eu hadnoddau a’u bywoliaethau. Dywedodd 100% o’r cartrefi a ofynnwyd iddynt, eu bod yn defnyddio pren i goginio, i gadw’n gynnes, i greu dillad ysgafn, i smwddio dillad ac i grilio cig. Mae bron i 80% o’r boblogaeth yn dibynnu ar amaethyddiaeth i fyw.

Y disgwyliad oes cyfartalog ydy 41.1 mlynedd. Mae cyfraddau addysg yn isel, ac mae 27% o ddynion heb gael addysg, o’i gymharu â 60% o fenywod.